Vrijwilligers aan het woord-6

Van seinwezen tot stoommachinist in 10 jaar.

Omdat ik langs het spoor ben opgegroeid, werd mijn interesse in de spoorwegen steeds groter. Als kleine man bezocht ik vaak met mijn ouders de Miljoenenlijn. Urenlang kon ik op station Simpelveld rondlopen en alles bekijken. Toen ik de leeftijd had gekregen om vrijwilliger te mogen worden, was ik meteen het jongste lid van de club. Mijn “carrière” ging van start bij het seinwezen. Elke zaterdag hielp ik zoveel mogelijk mee in het onderhoud van de seinen en de wissels. De Miljoenlijn bezit nog steeds de klassieke beveiliging van vroeger en daar komt heel wat werk bij kijken. Na enkele jaren werkplaats mocht ik mij nuttig maken als gastheer op de stoomtrein. Vervolgens mocht ik de opleiding “conducteur” volgen. De woensdag werd mijn vaste dag om dienst te doen. In het hoogseizoen was ik dan ook zoveel mogelijk aanwezig als conducteur.

Niet alleen het contact met onze reizigers maar ook de verantwoording die erbij komt kijken vond ik interessant. Onze trein wordt immers met stoom gereden, elke keer als je door het Limburgse Heuvelland onderweg bent, vertel je de reizigers met trots over de machine die voor de trein staat. Meerdere jaren heb ik meegelopen als conducteur, tot dat de overweging kwam om verder te gaan als cheftrein of als stoker op de stoomloc. De keuze was snel gemaakt, meer bezig zijn met techniek en onderhoud aan 100 jaar oude machines verrichten. Ik volgde de cursus „rangeerder“ om aansluitend mijn eerste keren als leerling stoker mee te gaan op de stoomloc. Een geweldige ervaring, alles puft, ruikt en maakt een imposant geluid. Vele stokers leerde mij de kneepjes van het vak kennen.

“Scheppen kan iedereen, maar stoken is een vak” werd er mij verteld. Als snel had ik in de gaten dat het stoken meer was dan alleen wat kolen op het vuur gooien. Deze techniek leer je alleen maar, als je een aantal keren flink onderuit bent gegaan. Ingrijpen op het juiste moment als de keteldruk drijgt te dalen of stijgen is de kunst. Stoken is meer dan uit het raampje hangen van de locomotief. Je krijgt er mooie zwarte handen van en mag bij een vroege dienst om 05:30 uur beginnen met opstoken. Na 2 jaren dienst als leerling-stoker, mocht ik op examen. Kort hierna volgende mijn eerste diensten als zelfstandig stoker. Pas als je er echt alleen voor staat leer je stoken. Samenwerken met de machinist is hierbij het belangrijkste. Hoe meer diensten ik had gedraaid, hoe meer ik ingespeeld raakte op de verschillende machinisten. Iedereen heeft zijn eigen manier van stoken, net zoals elke machinist zijn eigen manier van rijden heeft. Je moet je als stoker aanpassen aan de manier van rijden van de machinist en dat is niet altijd eenvoudig. In de wintermaanden wordt er niet gereden met stoom en gebruiken we deze tijd om onderhoud te doen. Vele uren wordt er aan de machines gewerkt om in het voorjaar weer met stoom te kunnen rijden. Ik had altijd het gevoel dat ik met twee linkse handen ben geboren, maar dankzij het werkplaats personeel leerde ik snel. Vanaf het moment dat je een machine uit elkaar gaat bouwen om onderhoud te verrichten, leer je de machine pas echt kennen. Je weet wat je kunt herstellen als er iets fout gaat tijdens de rit en kunt je een betere voorstelling maken bij de werking van een stoommachine. Tijdens het onderhoud werd ik betrokken bij het reviseren van een dieselmotor. Hierdoor steeg mijn interesse in diesel en volgde ik de opleiding om machinist op onze rangeerlocs en railbus te worden. Vanaf dat moment kon ik niet enkel als stoker worden ingezet, maar ook in de rangeerdienst en als machinist Railbus.

Machinist worden was altijd al mijn jongensdroom. Doordat ik als stoker af en toe een stukje mocht rijden, ofwel in spoorse termen “aan de lat” mocht staan, werd mijn motivatie steeds groter om deze opleiding te gaan volgen. Zo gezegd, zo gedaan, en voor ik het wist volgde ik met enkele andere vrijwilligers het theoretische deel van de opleiding “stoommachinist”. Doordat ik al enkele jaren onderhoud had gedaan, kon ik mij beter verplaatsen in de theorie rondom een stoommachine. Het theoretische deel werd afgesloten met een succesvol examen. Aansluitend kon ik beginnen met het praktijk onderdeel. 50 diensten met meerdere tussentijdse toetsen die afgenomen worden door instructie-machinisten. Je leert het afsmeren van de machine, het rijden maar vooral ook het remmen. Het in beweging zetten van de machine is een kunst maar het netjes remmen is nog veel belangrijker. Elke dienst is anders, weersomstandigheden, soort trein en de kwaliteit van de stoker hebben hier invloed op. Na 1,5 jaar was de 50-rittenkaart vol en had ik alle toetsen behaald, ik was klaar voor het grote examen. Een spannende dag, want vanaf het moment dat je stoker bent kijk je ernaar uit om stoommachinist te kunnen worden. Mijn examen verliep vlekkeloos en met een handdruk van de examinator mocht ik meteen zelfstandig mijn eerste trein rijden. Een ervaring die ik nooit zal vergeten. Je hebt de verantwoording over een hele trein, werkt geconcentreerd samen met je stoker en let nauwlettend op de tijd om geen vertraging op te lopen. Inmiddels heb ik al enkele diensten als machinist achter de rug.

10 jaar geleden mocht ik als jongste vrijwilliger bij de Miljoenenlijn beginnen, inmiddels ben ik niet meer de jongste vrijwilliger, wel de jongste stoommachinist! De Miljoenenlijn biedt dus voor iedereen wel iets om zich voor in te zetten. Dat is ook het leuke aan dit spoorbedrijf. Je kent iedereen en iedereen heeft zijn eigen specialiteiten en kwaliteiten. Daardoor ontstaat er een prima samenwerking tussen de verschillende werkgroepen. Het lijkt een grote familie, wat samen probeert het cultureel Limburgs erfgoed in beweging te houden. Persoonlijk ben ik er trots op, want dit bedrijf is meer dan alleen met treintjes spelen. Dit bedrijf verbindt 200 vrijwilligers met elkaar die ervoor zorgen dat elke week het stoomtreintje onderweg is door Zuid-Limburg!

Iedereen die nu nog twijfels heeft om vrijwilliger te worden, nodig ik graag een keertje uit om bij mij op de loc te komen kijken. Als je de kolenschep een keer in je handen hebt gehad, laat je ze nooit meer los…

Niels Jacobs, stoommachinist.

Wil je ook vrijwilliger worden bij de Miljoenenlijn? Meld je dan aan via volontair@miljoenenlijn.nl en bekijk de vacatures hier.